Khám phá tất tần tật từ A-Z về hệ sinh thái NFT

Ban đầu, các NFT (Token không thể thay thế) chỉ đơn giản là một Token nguyên thủy, giống như các Token ERC-20 có thể thay thế.

Nhưng câu chuyện về NFT như một xu hướng ngày càng phát triển rộng hơn thành một danh mục và do đó, tương tự như DeFi, thuật ngữ “NFT” hiện đã hình thành hệ sinh thái của riêng mình.

Tuy nhiên, các NFT sử dụng nhiều nguyên tắc tài chính tương tự như DeFi , trông khá giống nhau nhưng với tiêu chí tập trung vào người tiêu dùng hơn.

Hãy cùng điểm qua 8 đặc điểm nổi bật trong hệ sinh thái NFT.

Layer 1: Layer-1s

Cho đến nay, NFT đã bị thống trị bởi Ethereum, Flow và ở một mức độ thấp hơn là Wax. Có khả năng là hầu hết các ứng dụng NFT sẽ cần chuyển đổi từ mạng chính Ethereum sang giải pháp Layer 2 hoặc sidechain thay vì hoàn toàn dựa vào Ethereum, khi ngoại lệ dành cho các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số cao cấp hoặc các bộ sưu tập blue-chip yêu cầu khả năng chống kiểm duyệt mạnh mẽ hơn.

Các Layer cơ sở khác (Layer-1) như Solana cũng đang tích cực xây dựng cơ sở hạ tầng NFT của họ như Metaplex, cho phép các cá nhân thiết lập cửa hàng NFT của riêng họ và phát hành bộ sưu tập NFT với phân chia tiền bản quyền có thể tùy chỉnh.

Layer 2: Layer-2s & Sidechains

Hầu hết các ứng dụng lấy người tiêu dùng làm trung tâm của NFT – chơi game, thể thao, thế giới ảo, tài sản tiện ích, … đã trải qua sự hỗn loạn trên Ethereum.

Hiện tại, câu chuyện nghe có vẻ quen thuộc – khi các dự án xây dựng giao thức NFT tương đối thành công nhưng không thể đạt được khả năng mở rộng cần thiết trên mạng chính Ethereum và buộc phải chọn xây dựng giải pháp của riêng mình.

Điển hình là những tên tuổi tiêu biểu trong ngành như dưới đây:

• Sau khi xây dựng CryptoKitties và CheeseWizards, Dapper Labs quyết định rằng Ethereum sẽ không bao giờ cung cấp khả năng mở rộng mạnh mẽ mà studio chơi game yêu cầu và đã xây dựng Flow.
• Tương tự, dự án như Sorare – đã tập trung vào khả năng mở rộng (ban đầu xây dựng trên các sidechains như Loom nhưng cuối cùng đã đóng cửa) cũng đã phải vật lộn trong nỗ lực để đạt được quy mô NFT hoàn toàn mong muốn của họ trên mạng chính Ethereum.
• Không muốn phụ thuộc vào một bên thứ ba khác, Axie Infinity đã đi theo con đường xây dựng sidechain của riêng họ, Ronin, cho đến nay đã rất hiệu quả trong việc giảm chi phí gas và tăng mức độ chấp nhận của người dùng.
• Là một Ethereum hybrid Layer-2, lợi thế lớn nhất của Polygon cho đến nay là khả năng tương thích với Ethereum, điều này đã hạ thấp yêu cầu kiến thức cho cả người dùng và nhà phát triển. Ngoài ra, việc Polygon sử dụng Token riêng của mình để khuyến khích bắc cầu vào mạng của mình đã vô cùng hiệu quả. Đáng chú ý, Polygon đang tăng gấp đôi số NFT với một quỹ mới trị giá 100 triệu đô la cho các dự án trò chơi và NFT.
• Các nhà phát triển của Gods Unchained, Immutable Labs đã ra mắt phiên bản Alpha của giải pháp mở rộng Ethereum Layer-2, ImmutableX. Layer-2 được xây dựng bằng cách sử dụng ZK-rollups do StarkWare cung cấp. Nhóm Immutable tuyên bố rằng giải pháp mở rộng quy mô dựa trên ZK-rollup của StarkWare sẽ tốt hơn cho các ứng dụng dựa trên NFT hơn là các giải pháp thay thế.

• Giải pháp NFT Layer-2 đến từ Enjin – nền tảng đầu tiên cung cấp dịch vụ giao dịch Token theo đường cong liên kết cố định (fixed bonding curve) trên mỗi Token.

Gần đây, Enjin đã huy động được 18 triệu đô la cho giải pháp mở rộng NFT của mình, Efinity, một blockchain mới được xây dựng như một parachain Polkadot. Là một phần của Efininity, Enjin – công ty đi tiên phong trong tiêu chuẩn Token ERC 1155 – đang phát triển một tiêu chuẩn Token mới được gọi là “paratokens” sẽ có thể tương tác trong toàn bộ hệ sinh thái Polkadot và được sử dụng để phát hành Token Efinity (EFI).

Trong khi các cuộc chiến hợp đồng thông minh có các blockchain chiến đấu cho các ứng dụng DeFi, cuộc chiến giữa các Layer-2 sắp tới sẽ được tiến hành để giành quyền lực của NFT.

Layer 3: Storage

Layer 1 của blockchain thường bị giới hạn về số lượng dung lượng lưu trữ trên chuỗi. Bởi vì không phải tất cả các NFT – và hình ảnh hoặc trang web mà chúng sử dụng – đều được lưu trữ ở cấp độ Layer 1 hoặc Layer 2, các NFT yêu cầu một giải pháp lưu trữ khác.

Arweave cung cấp bộ nhớ vĩnh viễn cho NFT trong khi Filecoin hoặc Sia cũng có thể cung cấp bộ nhớ thời gian thực rẻ hơn.

Cuối cùng, các cá nhân có thể sử dụng các dịch vụ như Filebase hoặc Pinata cung cấp các giao diện và các dịch vụ yêu cầu của doanh nghiệp như Compatible Object Storage ( lưu trữ đối tượng tương thích) S3 và service-level agreements (SLA:các thỏa thuận cấp dịch vụ) cho các công ty muốn sử dụng IPFS hoặc các Layer lưu trữ khác nhưng có các thỏa thuận chính thức và hợp pháp.

Layer 4: Verticals / Applications

Trong khi các NFT được tạo và di chuyển ở Layer-1 hoặc Layer-2, thì Layer ứng dụng này nhằm cung cấp một giao diện tiềm năng để phát hành các NFT.

• Các thế giới ảo như Decentraland và Cryptovoxels đã dần phát triển theo thời gian khi các cá nhân bước vào thế giới của các hội nghị, phòng trưng bày nghệ thuật, sòng bạc và các trường hợp sử dụng sắp tới.
• Các ứng dụng khác như thể thao giả tưởng vẫn tiếp tục thu hút người dùng mới. Cho đến nay, các ứng dụng thể thao dựa trên tiền điện tử đã cực kỳ thành công.
• Các ứng dụng thể thao NFT đã tạo ra hơn 800 triệu đô la doanh số bán hàng và có thể hơn 1 tỷ đô la thanh toán trong doanh số bán hàng chính thức.
• Mặc dù chơi game dựa trên blockchain như một xu hướng vẫn chưa hoàn toàn bùng nổ – một phần do các vấn đề về khả năng mở rộng – nhưng vẫn tiếp tục phát triển với việc phát hành một số trò chơi bao gồm Illuvium, EmberSword, Aurory, v.v.
• Uniswap V3 là ứng dụng tài chính đầu tiên sử dụng hiệu quả NFT. Giao thức V3 của Uniswap yêu cầu quản lý thanh khoản – LP trong phạm vi giá tùy chỉnh – được biểu thị dưới dạng NFT trong quá trình này. Mỗi NFT xuất hiện dưới dạng tác phẩm nghệ thuật được tạo trên chuỗi duy nhất dựa trên các thuộc tính của vị trí của người dùng.
• Ngoài ra, các giao thức DeFi như Synthetix đã chọn người sở hữu NFT làm thành viên của Hội đồng Spartan điều chỉnh giao thức Synthetix. Mỗi NFT của thành viên Spartan (SC-NFT) là duy nhất cho cá nhân và được thu hồi từ các thành viên cũ và cấp cho các thành viên mới được bầu vào hội đồng.

Mặc dù có vài giao thức phát hành cung cấp việc tạo ra các NFT duy nhất trên giao diện nền tảng của riêng họ (ví dụ Token SuperRare hoặc Zora’s zNFT) tuy phù hợp với Layer ứng dụng nhưng vì đã mang lại lợi ích từ tính thanh khoản của chúng nên xếp các giao thức đó trong Layer tài chính hóa (ở mục 6).

Việc phát hành NFT có thể bao gồm:

• Các Blockchains Layer-1 hoặc Layer-2 và các giải pháp mở rộng quy mô
• Các giao thức phát hành White Label (ví dụ: Nameless được sử dụng cho Veefriends)
• Giao thức thị trường,chợ giao dịch (ví dụ: Rarible)
• Các ứng dụng riêng lẻ (ví dụ: Sandbox, Uniswap, v.v.)
• Giao diện giao diện người dùng (ví dụ: Zapper)

Mỗi nền tảng đều đề xuất tiện ích mà họ có thể cung cấp cho người dùng của mình. Chẳng hạn như Virtual worlds có thể cấp phép cho nội dung trong khi Top Shot Card sẽ được sử dụng trong trò chơi Hardcourt của NBA Top Shot.

Layer 5: Secondary Applications

Khả năng tương thích của các nền tảng NFT là phải đảm bảo rằng các nhà phát triển khác có thể xây dựng các ứng dụng và giao thức hiện có.

Decentraland và các thế giới ảo khác chắc chắn sẽ có nhiều ứng dụng khác nhau trong hệ sinh thái của chúng như sòng bạc trực tuyến, Decentral Games.

Ngoài ra, Sorare đã hợp tác với Ubisoft, công ty đang phát triển giải đấu giả tưởng của riêng mình – One Shot League – sử dụng các thẻ Sorare hiện có. Khả năng kết hợp của Layer này có nghĩa là các ứng dụng hoặc giao thức tạo điều kiện phát triển ứng dụng của bên thứ ba sẽ có cơ hội thu được nhiều giá trị hơn.

Layer 6: NFT Financialization

Tương tự như các tài sản trong DeFi, các NFT yêu cầu các nguyên tắc tương tự như cho vay, thanh khoản và quản lý tài sản.

Ngoài ra, trong khi đề xuất giá trị của NFT nằm trong tính độc nhất của chúng, thì tính khả thay đổi rất quan trọng để tăng tính thanh khoản và tài chính hóa NFT.

Cho đến nay, các dự án đang cố gắng tập trung vào việc tài chính hóa NFT, trớ trêu thay, lại làm cho các Token KHÔNG THỂ THAY THẾ trở nên CÓ THỂ THAY THẾ được (và có tính thanh khoản).

Hầu hết các giao thức nhằm mục đích tăng tính thanh khoản của NFT đã tạo ra các nhóm thanh khoản cho các cá nhân có thể gửi các NFT hoặc chia nhỏ các NFT riêng lẻ để khuyến khích đầu cơ nhiều hơn.

Yield Bearing NFT Assets

• Charged Particles – Một giao thức cho phép người dùng gửi các Token hoặc NFT vào một NFT khác. NFT đã được sẽ được lập trình với aTokens có năng suất lợi nhuận.
• Uniswap V3 LP positions – Bằng cách cung cấp tính thanh khoản, các LP nhận được phí dựa trên ba mức phí cho mỗi nhóm – 0,05%, 0,30% và 1% – tương ứng với các mức giá khác nhau.

Marketplaces

Các nền tảng Marketplace NFT (chợ – sàn giao dịch NFT) hiện đang tạo thành một trong những danh mục lớn nhất của giao thức NFT và là một trong những cơ hội thị trường rõ ràng nhất trong việc tìm kiếm lợi nhuận.

Về điểm này, các giao thức phát hành NFT và Marketplace sẽ cạnh tranh dựa trên các đặc điểm sau:

• Giá trị thương hiệu
• Tính thanh khoản (chiều sâu và độ phủ thị trường)
• Các tính năng độc đáo (tức là tiêu chuẩn Token duy nhất, tiền bản quyền, phí người dùng, v.v.)
• Cung cấp dịch vụ bổ sung (ví dụ: quan hệ đối tác)

Mặc dù các tính năng độc đáo như tiền bản quyền và phí người dùng một ngày nào đó có thể được xây dựng thành các tiêu chuẩn Token, nhưng chúng hiện không phải là tiêu chuẩn và do đó chỉ hoạt động như một đề xuất giá trị quan trọng cho nghệ sĩ và các công ty NFT.

Về lâu dài, Marketplace có thể hướng tới việc trở nên gần gũi hơn với mạng xã hội để gắn kết người dùng với nền tảng của họ. Trớ trêu thay, điều này sẽ là sự đảo ngược của các mạng xã hội như Facebook và Instagram, vốn bắt đầu là mạng xã hội và phát triển thị trường sau đó.

Layer 7: Aggregators

Aggregators (ứng dụng tổng hợp) có thể có nhiều dạng khác nhau. Một số giao thức tổng hợp nguồn cung trong khi những giao thức khác tập trung vào phía nguồn cầu (người tiêu dùng). Trong lĩnh vực NFT, thực sự chỉ có hai ứng dụng tổng hợp chính – OpenSea và Rarible.

Cả hai ứng dụng trên đều tổng hợp nguồn cung bằng cách tích hợp các hợp đồng thông minh khác nhau và cuối cùng là các blockchain. Vì Rarible chỉ mới tích hợp khả năng mua và bán các Token (không tính Rarible) gần đây trên nền tảng của mình, OpenSea đã trở thành công cụ tổng hợp thực sự trong hệ sinh thái.

Trong khi nhiều người xem OpenSea đơn giản là một Marketplace, nó cũng tổng hợp một lượng đáng kể dữ liệu NFT và siêu dữ liệu – dữ liệu của dữ liệu – có thể truy cập thông qua API của nó và có thể được sử dụng cho các mục đích khác.

Cả OpenSea và Rarible tiếp tục tạo ra các nền tảng đa mục đích cho các dự án và cá nhân phát hành tài sản không thể thay thế. Khi các nhà tổng hợp cạnh tranh để tăng trưởng, họ sẽ tiếp tục mở rộng phạm vi cung cấp tài sản của mình trên nhiều Blockchain khác nhau.

Layer 8: Front-ends and Interfaces

Có nhiều công ty đang cạnh tranh để thu hút người dùng và xây dựng giao diện người dùng cho NFT.

Với đồ sưu tầm và tiền điện tử nghệ thuật là trường hợp sử dụng đột phá đầu tiên, các doanh nhân đã chọn xây dựng các phòng trưng bày hoặc giao diện cho các nhà sưu tập để trưng bày tài sản không thể thay thế của họ.

Các ví như ví Coinbase và Rainbow cũng như các nền tảng như Zapper và Zerion đều cung cấp giao diện thân thiện để xem danh mục đầu tư NFT.

Các nền tảng phân tích NFT mạnh mẽ hơn như NFT Bank cung cấp phân tích lợi tức đầu tư, thuế, ước tính giá, v.v. Nhiều nền tảng phân tích khác, nhưng không cung cấp giao diện để xem NFT như: Nonfungible, Cryptoslam và Nansen.

Khi NFT được công nhận rộng rãi hơn, ngay cả các giao thức không phát hành NFT cũng có thể xây dựng giao diện để người dùng xem, chia sẻ và tương tác với NFT.

Audius, một nền tảng phát trực tuyến âm nhạc phi tập trung đã ra mắt Audius Collectibles nơi các nghệ sĩ có tài khoản Silver(những người nắm giữ 100 Token AUDIO trở lên) có thể giới thiệu NFT trên trang hồ sơ của họ.

Loại mô hình này kết hợp Token nền tảng gốc và cung cấp một cách khác để các nghệ sĩ hiển thị tác phẩm nghệ thuật, album hoặc bất kỳ nội dung nào mà họ mã hóa.

Tương tự, các ứng dụng như Showtime và Nifty đang xây dựng mạng xã hội để người dùng chia sẻ và thích các bộ sưu tập NFT cũng như tương tác với các nhà sưu tập khác.

Cuối cùng, hiển thị NFT trên hồ sơ hoặc mạng xã hội có thể sẽ trở nên phổ biến trên các nền tảng. Các nền tảng như RabbitHole đang phát hành phần thưởng (dưới dạng Token và NFT tiềm năng) cho người dùng sử dụng các ứng dụng như OpenSea và Uniswap.

Lời Kết

Trong mười hai tháng qua, bối cảnh NFT đã phát triển từ một hệ sinh thái nhỏ với doanh số vài trăm triệu đô la thành một hệ sinh thái đa hướng, nơi các dự án riêng lẻ như Axie Infinity đã vượt qua hơn 1 tỷ đô la doanh số bán hàng.

OpenSea đã tạo điều kiện cho doanh số bán hàng đạt 24 triệu đô la trong cả năm 2020 và đến tháng 8 năm 2021 đã vượt qua con số 1 tỷ đô la.

Không giống như hệ sinh thái DeFi, các NFT rất được người tiêu dùng chấp nhận và thu hút sự chú ý. Khi DeFi tiếp tục xây dựng con đường tài chính trong tương lai, NFT sẽ tiến theo con đường phát triển văn hóa.

Biên dịch và tổng hợp – namlee2u (BTA Ventures)